Илм – инсоннинг энг муҳим манбаи ва юксалиш омилларидан бири ҳисобланади. Ислом дини ва инсоният тарихида илмга катта аҳамият берилган. Қуръон ва ҳадисларда илмни ўрганиш ва тарқатиш ҳақида кўплаб таъкидлар мавжуд. Бироқ, илмсизлик жамият ва инсоннинг шахсий ривожланишига катта зарар келтиради. Шунинг учун илмсизликдан сақланиш ҳар бир мусулмон ва жамиятнинг асосий мақсадларидан бири бўлиши керак.

Илмнинг аҳамияти

Илм нафақат инсоннинг билим даражасини оширади, балки ҳаётнинг ҳар бир соҳасида тўғри қарорлар қабул қилишга ёрдам беради. Илм инсонга яхшилик ва ёмонликни ажратишда, ҳақиқий маънода ҳаёт йўлини топишда йўл кўрсатади. Пайғамбаримиз Муҳаммад (с.а.в.) илмга эга бўлишни жуда юқори баҳолаганлар. У зотнинг: “Илм олиш ҳар бир мусулмон эркак ва аёлга фарздир” деган ҳадислари илмнинг зарурлигини очиб беради.

Қуръони каримда ҳам илмнинг ўрни ва қадр-қиммати ҳақида оятлар бор. Мисол учун, Аллоҳ таоло “Зумар” сурасида: “Аҳли илм билан илмсизлар тенг бўлмас” (Зумар, 9-оят), деб таъкидлаган. Бу оят илмнинг юқори мартабаси ва унинг муҳимлигини аниқ кўрсатади.

Илмсизликнинг зарарлари

Илмсизлик инсонни залолатга йўллайди. Илмсиз одам дунёдаги воқеаларни тўғри тушуниб етиши қийин, чунки илм инсонга бу дунёдаги воқеа-ҳодисаларни аниқ идрок этиш имконини беради. Илмсизликдан келиб чиқадиган асосий зарарлар қуйидагича:

1. Жамиятнинг ривожланишига тўсқинлик: Илмсизлик инсонларни ва жамиятларни маънавий, ижтимоий ва иқтисодий ривожланишдан ортда қолдиради. Агар жамият илмга суянмаса, унинг аҳли нотўғри эътиқодлар ва фитналарга учраши мумкин.
2. Нотоғри қарашлар ва бидъатлар тарқалиши: Илмсизлик кўпинча одамлар орасида бидъат ва нотўғри эътиқодларнинг тарқалишига сабаб бўлади. Дин ҳақида етарли билимга эга бўлмаганлар турли хато фикрлар ва бидъатларга ишониб қолишлари мумкин.
3. Ҳаётдаги адашишлар: Илмсиз одам ёлғон ва фитнага осонгина алданиши мумкин. Бунда у ҳақиқий илмга эга бўлмагани сабабли, тўғри йўлни топишда қийналади. Илм инсонга адолатли ва маърифатли бўлишда ёрдам беради, илмсизлик эса унинг ақлини зулматда қолдиради.

Илмсизликдан сақланиш учун қуйидаги чораларни кўриш мумкин:

1. Китоб ўқиш ва таълим олиш: Инсоннинг энг яхши дўсти — китоб. Китоблар орқали инсон турли фанлар ва соҳалардаги билимларни ўзлаштиради. Таълим олиш эса инсоннинг энг катта вазифаси.
2. Илмли инсонлар билан мулоқотда бўлиш: Илмга эга инсонлар билан суҳбатлашиш, улардан маслаҳат олиш, илм ва ҳикматни ўзлаштириш инсонга ўз ақлини кенгайтиришда ёрдам беради.

Хулоса

Илмсизликдан сақланиш ҳар бир мусулмоннинг бурчи. Илм инсонни юксалтиради, унинг юрагини очади ва ҳаётда тўғри йўлни топишга ёрдам беради. Илмсизлик эса ақл ва юракни зулматда қолдириб, инсонни залолатга етаклайди.

Муҳаммад ибн Аҳмад ал-Беруний ўрта махсус ислом билим юрти ўқитувчиси Т.Низаматдинов