Махмудхожа Бехбудий (1875-1919) — XX әсирдиң басындағы Орта Азиядағы жәдитшилик ҳәрекетиниң көрнекли ўәкили, ағартыўшы, драматург, публицист ҳәм жәмийетлик искер болып, ҳәзирги Өзбекстанның Самарқанд қаласында дүньяға келген. Ол диний тәлим алыўы менен бирге, заманагөй билимлерди де үйренип, сол дәўирдеги прогрессив идеяларды өзлестирди. Бехбудий Орта Азия мәдений ҳәм сиясий турмысында терең из қалдырған уллы тулғалардың бири сыпатында тарийхта қалды.
Бехбудийдиң әдебий мийрасының ең әҳмийетли бөлеги оның драматургиялық шығармалары болып табылады. Оның ‘Падаркуш’ (1913) атлы пьесасы түркий тиллес халықлар арасында биринши реалистлик драма деп баҳаланады. Бул тарийхый шығарма арқалы ол жас әўладты билимге шақырып, надансызлықтың аўыр ақыбетлерин көрсетти. ‘Падаркуш’ драмасы сол дәўирдеги жәмийеттиң өткир социаллық мәселелерин көтерип, ески дүньяқарастың шеклеўлери менен жас әўладтың талпынысларының қарама-қарсылығын ашып берди.
Бехбудийдиң мийрасының екинши әҳмийетли тәрепи – оның публицистикалық жумыслары. Ол ‘Ойна’ (‘Зеркало’) газетасын ҳәм ‘Самарқанд’ журналын жәриялады, олар арқалы жәдитшилик идеяларын кең тарқатты. Оның мақалаларында миллий оянай идеялары, улыўма прогресс мәселелери, халықты ағартыў, билим бериў системасын реформалаў сыяқлы актуал темалар көтерилди.
Бехбудийдиң әдебий мийрасының үшинши әҳмийетли тәрепи – оның педагогикалық мийнетлери. Ол ‘Биринши муаллим’ (‘Биринши муғаллим’) оқыўлығын жаратты, бул түркий тиллес халықлар арасында жаңа методика менен оқытыўға арналған дәслепки әдебиятлардың бири болды.
Бехбудийдиң әдебий мийрасында оның философиялық-этикалық қараслары да үлкен орын алады. Ол өз шығармаларында адамгершилик ҳәм әдеп-икрамлылық мәселелерин көтерип, жас әўладты өз халқының мәденияты ҳәм дәстүрлерин ҳүрметлеўге шақырды.
Бехбудийдиң мийрасы түркий тиллес халықлардың XX әсирдеги мәдений ҳәм интеллектуал тарийхының ажыралмас бөлеги болып есапланады. 1919-жылы Бухара әмирлигиниң тәрепдарлары тәрепинен өлтирилгеннен кейин, оның шығармалары узақ ўақыт бойы тыйым салынған болса да, бүгинги күнде оның әдебий мийрасы қайтадан изертлениўде ҳәм үйрениўде.
Билим журты оқытыўшысы Х.Мухамматдинов