«Mazhab» arabsha so’z bolıp «jol» degen mánini bildiredi. Mujtahid dárejesine jetken alımnıń diniy máselede tutqan jolı. Máselen: «Ábiw Hanıyfanıń mazhabı», — dese, usı máselede Ábiw Hanıyfa rohiymahullohtıń diniy máselede tutqan jolı degen mánini bildiredi. Endi, mazhablarǵa eriw zárúrme? — deb kimdir sorasa. Álbette zárúr. Mazhablardan birine eriw wájib deydi ulamalar. Tórt mazhabdan birine ermesten qálegeninshe, tórtewinende ózine jaqqan húkimdi alıwdı talfıq deyiledi.

Insanlardı eki túrge boliw múmkin. Biri Quranı Káriym hám Súnnetten húkim shıǵara alatuǵın mujtahid bolsa. Al, ekinshisi, ózi jeke Quranı Káriym hám Súnnetten húkim shıǵara almaytuǵın insanlar bolıp tabıladı. Ekinshi túrdegi insanlar mújtahid ulamalarǵa eriw zárúr esaplanadı. Ózinshe bir eki máseleni bilip, ilimde mujtahid dárejesine jetpegen insanlar mujtahidlikdi dawa qılıwı tuwrı emes. Sebebi, mujtahid dárejesine erisiw ushun onnan artıq ilimdi puxta iyelewi kerek. Quranı Káriym tili bolǵan arab tili hámde soǵan uqsas bir qansha ilimde jetik dárejege jetken bolıwı kerek. Al, bul bolsa jıllar dawamında ilimdi sabr menen alıw arqalı erisiledi. Bul tuwralı Allah taala Quranı Káriymde: «Bilmeytuǵın bolsańız, zikir áhlinen sorań», — deb buyırdı. Sonıń ushun mujtahidlik dárejesine jetpegen muqallidler, yaǵnıy eriwshiler, mujtahidlerge eriwligi wájib esaplanadı.

Házirgi waqıtta mazhab joq, hár kim ózi húkim alıwı kerek deb mazhabtı joqqa shıǵarıp atırǵanlardiń ózleride birewlerdiń mazhabina yaǵniy jolına júredi. Ózleri jeke Quran hám hádislerden húkim shıǵara almaydı. Bunday dárejege iye emes. Sebebi insanlardıń hámmeside alım bola bermeydi, sonıń ushun alımlarǵa eriwge májbúr boladi.

Usı tórt mazhabtan birine eriw zárur. Bular Hanafiy, Molikiy, Shofeiy hámde Hanbaliy mazhabları bolıp hámmesi Áhli sunna wál jamaa deb ataladı. Yaǵnıy súnnetke hám jámáatqa ergenler degeni. Óz dáwirinde ulamalar usı tórt mazhabtı tuwrı hámde haq dep tán alǵanlar. Sonıń ushun usı mazhablardan birine ergen insan tuwrı jolda deb esaplanadı. Kerisinshe usı tórt mazhabtan birine ermese, yamasa qálegen húkimde qálegen mazhabınan alıp júretuǵın bolsa Áhli sunna wál jamaadan shıqqan deb esaplanadı, tuwrı jolda deb esaplanbaydı. Sonıń menen birge qaysı jerde qaysı mazhab keń tarqalǵan bolsa usı mazhabqa eriledi. Basqa mazhabqa erse ol ibadat hámde basqa máselelerde qıyınshılıqqa dus keliwi múmkin. Sorawlarına juwap tawıwǵa qıynalıp qáte qılıp qoyıwı tábiiy. Bul ústine bir mazhab keń tarqalǵan jerde basqa mazhabtıń qarasların sińdiriw fitnaǵa sebebshi bolıp qalıwıda múmkin. Sonıń ushun óziniń jurtında keń tarqalǵan mazhabdı qattı uslaǵanı maqul. Allah taala Quranı Káriymde: «Allahtıń arqanın bekkem tutıń» — deb aytadı. Payǵambarımız Muhammad sollallahu alayhi wa sallam bolsa: «Ózlerińızge jámáattı lazım tutıń, Kim jámáattan ajralsa, dozaqta da jalǵızlatıladı», deb aytadılar. Basqa bir hádiste «Ala-awızlıqlar kóbeygen waqıtta ózlerińizge úlkem jámáattı lazım tutıń», — deb aytıp óttiler. Hámmemizge belgili musulmanlardıń úlken bólegin Áhli sunna wál jamaa quraydı. Bunıń ishine joqarda aytıp ótken tórt mazhab kiredi.

Nókis «Muhammad ibn Ahmad al-Beruniy» orta arnawlı islam bilim jurtı oqıtıwshısı Muhammaddinov Azamiddin.