MUHAMMMAD IBN AHMAD AL-BERUNIY” ORTA ARNAWLĺ ISLAM BILIM JURTĺ

Bilim jurtında talabalar zaman talaplarına say bilim alıwı ushın barlıq qolaylıqlar jaratılǵan. Atap aytqanda, eǹ zamanagóy oqıw quralları menen támiyinlengen oqıw xanaları, málimleme-resurs orayı, dáretxana, asxana, jataqxana, sport zalı, mini futbol maydanshası, salamatlıq xanası, shashtárezxana bar.

“Quranı kárim hám tájwid” pullı oqıw kursları

Ózbekstan Respublikası Prezidentiniń “Diniy-aǵartıwshılıq tarawınıń jumısın túpkilikli jetilistiriw ilajları haqqında”ǵı 2018-jıl 16-apreldegi PP-5416-sanlı Pármanı menen tastıyıqlanǵan ilajlar Baǵdarlamasınıń 6-bántinde belgilengen wazıypalardıń orınlanıwın támiyinlew maqsetinde Ózbekstan musılmanları mákemesiniń 2018-jıl 30-apreldegi 01A/056-sanlı buyrıǵı tastıyıqlanǵan. Usı múnásibet penen Muhammad ibn Ahmad al-Beruniy medresesinde 2018-jıl 10-iyunnan baslap “Quranı kárim hám tájwid” úyretiw boyınsha pullı oqıw kursları shólkemlestirildi.

Málimleme resurs orayı

Muhammad ibn Ahmad al-Beruniy” orta arnawlı islam bilim jurtınıǹ málimleme resurs orayı fondında jámi 17756 kitap saqlanbaqta. Sonnan, 1505 ulıwma bilimlendiriw ádebiyatları, 4085 arnawlı pánlerden sabaqlıqlar, 764 sociyallıq-ekonomikalıq ádebiyatlar, 7340 ilimiy-ǵalabalıq ádebiyatlar, 919 elektron ádebiyatları quraydı.

Kurslar

2018-jıl 10-iyunnan baslap “Quranı kárim hám tájwid” úyretiw boyınsha pullı oqıw kursları shólkemlestirildi.

Talabalar

Búgingi kúnge kelip bilim jurtında 148 talabaǵa 21 oqıtıwshı tárepinen tálim-tárbiya berip kelinbekte.

Jetiskenliklerimiz

Bilim jurtı oqıtıwshıları hám talabaları ótkerilip kelinetuǵın túrli taǹlawlarda qatnasıp joqarı orınlardı iyelep kelmekte.

ИНГЛИC ТИЛИНДЕГИ АРАБША СӨЗЛЕР

Ҳәзирги күнде дүньяда бес ярым мыңнан артық тил бар. Араб тили ең көп тарқалғаны болып, жер жүзинде еки миллиардқа жақын мусылман күнделикли ибадатлары ҳәм түрли диний қәдирият ҳәм үрп-әдетлерди атқарыў ушын усы тилге мүрәжат етеди.

Бүгинги күнге келип, шама менен 25 ке жақын мәмлекетте араб тили рәсмий тил сыпатында тән алынған. Мағлыўматларға көре, дүнья халқының ярым миллиардқа жақыны араб тилинде сөйлеседи. Өз нәўбетинде, бул тил дүньяда көп сөйлесилетуғын бесинши тил есапланады.

Инглислер сөйлесип атырғанында арабша сөз қолланыўын билесиз бе? Араб тилинен инглис тилине қандай сөзлер өтиўи мүмкин?

Ықтыярсыз қыялыңызға Қуран, ҳәдис, сүннет, мәзҳаб яки соған уқсас диний атамалар келеди. Шама менен инглис тилиндеги мыңға жақын сөз араб тилинен келип шыққаны айтылады. Олар: азық-аўқат ҳәм ишимликлер, медицина ҳәм илимий атамалар, ҳайўанат ҳәм өсимликлер, сондай-ақ, биз пайдаланатуғын күнделикли предметлерди өз ишине алады.

Инглис тилине кирип келген арабша сөзлердиң үлкен бөлеги көп жыллық халықаралық саўда, жаңалықлар ҳәм миграция нәтийжеси саналады. Тарийхшы ҳәм лингвистлердиң шамалаўларына көре, бир неше әсирлер алдын испанлар арабша сөзлерди өзлестирген ҳәм қоллана баслаған. Бул өзгерис эрамызға шекемги 700-жылларда басланған болыўы мүмкин. Базы инглисше сөзлер арабша сөзлердиң келип шығыўы тиккелей болса, басқалары  араб тилинен латын, түрк яки француз киби ески Европа тиллери арқалы өткен. Буған алгебра ҳәм адмирал сөзлери мысал болады. Төменде айырым мысалларды келтирип өтемиз:

Sugar  سُكر (Суккар) шекер,

Salad  سلاطة (Салот) салат,

Earth  أرض (Ардз) жер,

Cotton  قطن  (Қутунун) пахта,

Algebra  الجبر (Ал-жабр) алгебра,

Story  أسطورة (Сатрлар) ҳикәя,

Jasmine ياسمين  (Ясмин) жасмин,

Safari  صفر (Сафар) сапар,

Sheck  شيك (Чек)  чек,

Zero صفر (Цифр) ноль,

Alcohol  الكحول (Ал-Куҳл) алкогол,

Soda صودا (Сода) сода,

Coffee قهوة (Қақўа) кофе

Инглис тилине кофе сөзи итальян тилиндеги түркше қаҳва (kahve) сөзинен келип шыққан caffè сөзинен кирип келген. Ал, түрклер бул сөзди арабларлардың қаҳўа (قهوة) сөзинен алған.

Пахта (Cotton) قطن (Қутнун)

Европалылар араб саўдагерлери менен саўда-сатық жүргизгенлиги себепли америкалылар да, европалылар да араб тилиндеги қутн قطن (qutn) сөзин қабыл еткен.

Лимон (Lemon) ليمون

Заманагөй араб әдебий тилинде лимон сөзи лаймуун (laymuun) ليمون деп айтылады.

Шахмат (Checkmate) شاه مات

Check сөзиниң дәслепки мәниси шахмат ойыны менен байланыслы болған; шах (Checkmate) қарсыласының патшасын қәўип астына қойып, оны жүрис имканиятынан айырған ойыншы утысқа ерискен есапланады. Яғный, шаҳ ҳәм мат, “шаҳ ҳеш нәрсе қыла алмайтуғын ҳалатта қалды”). Ўақыт өткен сайын шаҳ ҳәм мат бүгинги күнде қолланылатуғын “шахмат” – “checkmate” көринисине келди.

Матрац/ (Mattress) مطرحه

Көпшиклер тасланатуғын төсектиң арабша аты матраҳ (matrah) مطرحه  болған.

Диван (Sofa) سوفا

“суффа” (“тас яки ағаштан исленген сыпа”)

Гибралтар Gibraltar  جبل طارق‎ «Жабал ат-Тариқ» (Тариқ таўы)

Атақлы «Гибралтар буғазы» келип шығыўы батыс еллеринен болған араб әскербасшысы Тариқ ибн Зияд ҳүрметине сондай деп аталады. Негизинде (рус. Джебель Тарик),  «Гора Тарика», (араб. جبل طارق‎) «Жабал ат-Тариқ» (Тариқ таўы) лингвистикадағы диссимиляция себепли «Гибралтар» болып қалған.

    Дәл сондай «адмирал» сөзи де негизинде امير والبحر

«әмир ал-баҳр» (теңиз әмири) бирикпесиниң диссимиляцияға ушырап өзгерген көриниси.

Жуўмақлап айтатуғын болсақ, инглис тилине басқа тиллерден кирип келген гөззал сөзлер көп. Көрип шыққанымыз араб тилинен туўрыдан-туўры алынған сөзлердиң айырымлары еди.

Дереклер тийкарында

Нөкис Муҳаммад ибн Аҳмад ал-Беруний

атындағы ислам билим журты оқытыўшысы Баҳадыр Абдираманов таярлады.