Házirgi kúnde ómirimizdi internet hámde sociallıq tarmaqlarsız kóz aldımızǵa keltire almaymız. Al, internet ózi ne? Internet bul shet tilindegi qısqartılǵan gáp bolıp, tilimizge awdarma qılǵanda «xalıqara maǵlıwmatlar torı» degen mánini bildiredi. Sociallıq tarmaqlar bolsa jaqın waqıtlar ishinde keń rawajlandı. Buǵan hár qıylı, bir-biri menen baylanısta bolatuǵın kóplep tarmaqlardı mısal qılıp kórsetiw múmkin.
Hár bir nársenıń jaqsı hám jaman tárepleri bolǵanınday, bulardıńda paydalı hám zıyanlı tárepleri bar. Bul hámmemizge belgili tárepleri. Sonıń menen birge ádepleri bar. Bul ádeplerden bir qanshasın keltirip ótetuǵın bolsaq. Bular:

1. Internet hámde sociallıq tarmaqlardan paydalanıwdı qálegen adam niyetti jaqsı qılǵan bolıwı kerek.
   Musılman insan hár bir nársede bolǵanı sıyaqlı, bulardan paydalanıwda tek jaqsılıqtı, sháriyatda ruxsat berilgen nárselerge muwapıq is kóriwdi niyet qılıwı tiyis. Áne sondaǵana bul isten payda tawadı, gózlegen maqsetine erisedi. Bunıń arqasında diniy táliymatlarǵada ámel qılǵanı ushın sawap aladı. Sebebi bir jaqsılıqtı niyet qılıwǵa bir sawap, eger onı ámelge asırsa on sawap alıwı kıtaplarımızda keledi. Eger niyetti tuwrı qılmay usı maǵliwmatlardan tuwrı paydalanbasa ne boladı dese, tekǵana paydalanǵanı qaladı, buǵan sawap almaydı. Kerisinshe jaman maqsette paydalanıwdı niyet qılıp, keyin sol maqsetinde paydalansa bir gúna jazıladı. Sonday eken hár qanday iste shıraylı niyet qılıw ullı sawaplı ámel esaplanadı.
2. Internet hámde sociallıq tarmaqlarǵa kiriwden aldın waqıttı zaya qılmaw ushın ómirdiń qádirin eske alıw kerek.
   Insannıń hár bir ótip atırǵan waqtı qádirli. Qiyamet kúninde hár bir ótken waqtınan soraladı. Yaǵnıy, oni nege sarıplaǵanı haqqında. Paydali iske sarıplasa meyli, al biykarshı islerge yamasa gúná islerge sarıplasa juwabı qıyın boladı. Házirgi waqıttaǵı sociallıq tarmaqlardıń eń úlken zıyanı usı bolıp turıptı. Sociallıq tarmaqlar eń úlken waqıt urısı, desek qátelespegen bolamız. Biykardan-biykarǵa saǵatlap waqtımız usı tarmaqlarda ótip atır. Bul waqıtlarda payda alsaq meyli, geyde waqtımızdı nege sarıplaǵanımızdı bilmeyda qalamız. Waqtımızdı, jaslıǵımızdı nege sarıplaǵanımız haqqında soralıwımızdı Payǵambarımız Muhammad sallallahu alayhı wasallam aytıp ótkenler.
3. Internet hámde sociallıq tarmaqlarǵa kiriwden aldın is rejeni jaqsılap dúzip aliw kerek.
   Sebebi ne maqsette kirip atırǵanımızdı jaqsı bilip keyin sol boyınsha háreket etıwımız kerek. Kirip maǵliwmat alatuǵın saytımız yamasa sociallıq tarmaqtaǵı kiriw mánzili anıq bolsın.
4. Kiriwdi baslaǵanda «Bismillahir rohmanir rohiym» menen baslaw. Sonıń menen birge bir iske kiriskende oqılatuǵın duwalardı oqıw.
   Bul iske kirisiw ádeplerinen esaplanadı. Sebebi «Bismillah» siz baslanǵan is kesikligi tuwralı kóplep hádisler kelgen. Jáne insan qandayda bir iske kirisse, sol iske kirisiwde oqilatuǵın duwalar boladi, usi duwalardan oqıp baslasa maqsetke muwapıq boladi. Is berekeli bolıwına alıp keledi.
5. Internette yamasa sociallıq tarmaqlarda kóriletuǵın yamasa esitiletuǵın nárselerdiń bárshesi sháriyatta ruxsat berilgen nárseler bolıwı tiyis.
   Insan ózi jalǵız qalıp, usı tarmaqlar arqalı hár qıylı uyatsız, fahshqa alıp baratuǵın hámde hár qıylı aǵımlar tásirine túsip qalatuǵın maǵliwmatlardı kimnen alıp atırǵanlıǵın teksermesten kórse yamasa oqısa, bul musulmanlıq ádeplerine tuwrı kelmeydi. Sonıń ushın bunday islerden saqlanǵan maqul.
6. Jumıs jayında yamasa birewlerdiń úyinde, onıń ruxsatısız internet hámde wifilarınan paydalanıw múmkin emes.
   Sebebi jumıs jayında bul internet ushın tólengen puldi jeke iske isletiw múmkin emes. Basqa adamnıń internet yamasa wifilarınan paydalanıwda da usıǵan uqsas gáplerdi keltiriw múmkin. Sonıń ushın bunday islerden saqlanǵan maqul.
7. Jas balalardıń internet, sociallıq tarmaqlar hámde komyuterlarden paydalanıwın tuwrı itibar bergen halda jolǵa qoyıw kerek.
   Ata-analar perzentleri ne isler menen bánt ekenligine hámde bul tarmaqlar arqalı kimler menen sáwbet qılıp atırǵanlıǵına itibarlı bolıwı tiyis.Bunnan basqada bir qansha ádepleri bar. Eń tiykarǵısı bul ádeplerge ámel qılıp barıw musulman kisiniń wazıypası esaplanadı.Nókis «Muhammad ibn Ahmad al-Beruniy» orta arnawlı islam bilim jurtı oqitıwshısı: Azamiddin Muhammaddinov